Pierwszy pomysł na PPK, czyli Pracownicze Plany Kapitałowe, pojawił się pod koniec 2017 r. Wywołał on jednak poważne wątpliwości i na prawie rok projekt dotyczącej ich ustawy przechodził przez proces wprowadzania poprawek. W końcu jednak ustawę przegłosowano w sejmie i dnia 19 listopada 2018 roku wylądował na niej podpis Prezydenta. Czym właściwie są PPK i na czym polegają? Poniżej zamieściliśmy porcję wiedzy w pigułce, z którą każdy powinien się zaznajomić.
Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe?
PPK są wspieranym przez Państwo systemem długoterminowego oszczędzania, powstałym z myślą o przyszłych emeryturach. Projekt ten ma być odpowiedzią na pogarszającą się z każdym rokiem sytuację finansową ZUS-u. Nie stanowią one jednak filaru systemu ubezpieczeń społecznych, polisy ubezpieczeniowej ani systemu podatkowego. Są to w pełni prywatne fundusze, do których pełny dostęp uzyskuje się po 60. roku życia. Choć głównym przeznaczeniem gromadzonych nań funduszy mają być cele emerytalne, pieniądze ulokowane na tym funduszu można przeznaczyć właściwie na dowolny cel.
Kogo obejmują PPK?
System PPK jest powszechny i dobrowolny, a udział w nim musi być zapewniony przez każdego pracodawcę zatrudniającego przynajmniej jedną osobę objętą obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i rentowego w ZUS. Automatycznie dołączą więc do niego wszyscy zatrudnieni na umowę o pracę, umowę-zlecenie, umowę agencyjną itp., których okres zatrudnienia przekracza 3 miesiące. Osoby po 55. roku życia, ale przed 70. mogą dołączyć do PPK na własny wniosek.
System Pracowniczych Planów Kapitałowych nie obejmuje rolników (z wyjątkiem członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych) oraz osób prowadzących własną działalność gospodarczą (samozatrudnionych). Każdy pracownik może też zrezygnować z odkładania funduszy w PPK w dowolnym momencie. Po rezygnacji można też w każdej chwili wrócić do systemu.
Rzeczy, które trzeba wiedzieć o PPK
Choć o PPK można dyskutować godzinami i nie każdy ma na to czas czy ochotę, podstawowe informacje na ich temat powinni znać wszyscy. Dlatego też przygotowaliśmy zestawienie pięciu najważniejszych aspektów Pracowniczych Planów Kapitałowych. A są to:
1. Skąd pochodzą środki na PPK?
Finanse wpływające na konta PPK pochodzą z trzech źródeł:
- wpłat pracownika,
- wpłat pracodawcy,
- dopłat od Państwa.
Wpłata podstawowa zakłada comiesięczne przekazywanie na indywidualne konto PPK 2 proc. wynagrodzenia brutto pracownika, wpłaty od pracodawcy 1,5 proc. wynagrodzenia oraz coroczne dopłaty od Państwa o wartości 240 zł. Dodatkowo Państwo przekaże także jednorazową wpłatę 250 zł wraz z rozpoczęciem gromadzenia środków w PPK jako tzw. opłatę powitalną. Osoby zarabiające nie więcej niż 120 proc. minimalnego wynagrodzenia mogą zmniejszyć wysokość wkładu własnego do 0,5 proc. swojego wynagrodzenia brutto. Ponadto można też przekazywać dodatkowe wpłaty – pracownik może wpłacać do maksymalnie 2 proc. wynagrodzenia brutto, a pracodawca może przekazać kolejne 2,5 proc. Łącznie więc przekazywane comiesięcznie na konto PPK środki mogą wynieść od 3,5 do 8 proc. wynagrodzenia brutto.
2. Kiedy można wypłacić środki z PPK?
Do środków przekazywanych corocznie przez Państwo uzyska się pełny dostęp (tj. staną się własnością danego pracownika) dopiero po ukończeniu 60. roku życia. Wówczas będzie można jednorazowo wypłacić 25 proc. całej uzbieranej sumy (państwowe + prywatne), a reszta będzie wypłacana co miesiąc przez 10 kolejnych lat (łącznie 120 miesięcznych rat). Środki prywatne (wpłaty pracownika + pracodawcy) można wypłacić wcześniej, jednak taka operacja będzie obciążona podatkiem Belki (19 proc.) i pomniejszona o 30 proc. wpłat pracodawcy (które trafią na poczet składki na ubezpieczenie emerytalne).
Wcześniejszy dostęp bez obciążeń do zgromadzonych środków można uzyskać w dwóch przypadkach:
- Kiedy środki posłużą jako wkład własny w kredycie hipotecznym. Warunkiem jest tutaj nieukończenie 45. roku życia i konieczność zwrotu pożyczonych na ten cel środków w ciągu maksymalnie 15 lat. Prawo do tej wypłaty jest jednorazowe.
- Gdy wypłacone środki przeznaczy się na leczenie ciężkiej choroby zdiagnozowanej u osoby objętej PPK lub członka jej najbliższej rodziny. Można wtedy wypłacić 25 proc. zgromadzonych pieniędzy, a sumy tej nie trzeba później zwracać.
Warto też pamiętać, że środki zgromadzone w Pracowniczych Planach Kapitałowych nie podlegają roszczeniom, z wyjątkiem alimentacyjnych.
W przypadku śmierci osoby objętej PPK pochodzące z niego środki będą nadal wypłacane małżonkowi (do ich wyczerpania lub śmierci małżonka) lub spadkobiercom (lub jednemu wskazanemu wcześniej).
3. Jak lokowane są pieniądze z PPK?
Zgodnie z założeniem programu, środki trafiające do PPK są lokowane w przynajmniej pięciu tzw. funduszach zdefiniowanej daty. Instytucje zarządzające tymi pieniędzmi muszą brać pod uwagę wiek swoich klientów. Ustawa o PPK zabrania m.in. tworzenia portfeli opartych wyłącznie na inwestycjach dużego ryzyka dla osób bliskich emerytury, co zabezpiecza finanse bliskie wypłaceniu w razie nagłych zdarzeń, np. krachu na giełdzie. Większość pieniędzy ma być inwestowana w obligacje i fundusze inwestycyjne małego ryzyka dające pewniejszy zysk. Opłata za zarządzanie kontem PPK nie może przekraczać 0,6 proc. zgromadzonych na nim aktywów.
4. Kto wybiera instytucje finansowe zarządzające programem PPK?
Obowiązek wyboru jednej z instytucji wpisanej do rejestru PPK stworzonego przez Polski Fundusz Rozwoju spoczywa na pracodawcy. Oczywiście działa on przy tym w porozumieniu z wybranymi wcześniej przedstawicielami pracowników.
Każdy pracownik może przy tym posiadać konta w więcej niż jednym funduszu PPK, gdy jest zatrudniony przez różne firmy, współpracujące z różnymi instytucjami. W przypadku rezygnacji z pracy w danej firmie, pracownicy nadal pozostają w wybranym wcześniej funduszu. W razie zmiany pracodawcy mogą też pozostać przy poprzednim funduszu – muszą jednak poinformować o tym nowego pracodawcę, gdyż po podpisaniu umowy zatrudnienia złoży on wniosek o transfer środków PPK do instytucji, z którą współpracuje.
5. Od kiedy obowiązuje program PPK?
Start programu PPK przypadł na 1 lipca 2019 r. – wtedy obowiązek przystąpienia do niego spoczywał na pracodawcach zatrudniających przynajmniej 250 pracowników. Kolejny etap rozpoczął się 1 stycznia 2020 r. i objął firmy zatrudniające powyżej 50 pracowników, trzeci zaś zaczął się 1 lipca 2020 r. i objął przedsiębiorstwa angażujące co najmniej 20 pracowników.
W chwili pisania tego tekstu znajdujemy się w IV etapie wdrażania programu PPK, który wystartował 1 stycznia 2021 r. W jego ramach każdy pracodawca zatrudniający przynajmniej jednego pracownika musi dołączyć do programu PPK do 10 maja 2021 roku (10 kwietnia, jeśli firma jest jednostką sektora finansów publicznych).
Podsumowanie
Pracownicze Plany Kapitałowe to system wspieranych przez Państwo prywatnych funduszy, mających w założeniu stanowić emerytalne zabezpieczenie finansowe, dający dostęp do zgromadzonego kapitału po 60. roku życia. Program ten jest powszechny i dobrowolny. Obecnie trwa automatyczne przypisywanie do niego wszystkich zatrudnionych pracowników, można jednak zrezygnować lub przystąpić do niego w dowolnej chwili. Podmioty zarządzające finansami PPK są wybierane przez pracodawców z listy zarejestrowanych w tym celu instytucji. Opłaty za zarządzanie zgromadzonymi na kontach PPK funduszami nie mogą przekraczać 0,6 proc. ich wartości.
